(CSPLO) – Có thể thấy, việc trợ giúp pháp lý là một chính sách nhân văn của Đảng và Nhà nước dành cho những người không có khả năng sử dụng dịch vụ pháp lý có thu phí, theo đó người nghèo, người yếu thế trong xã hội được sử dụng dịch vụ pháp lý miễn phí khi có vướng mắc, tranh chấp pháp luật.
Trong quá trình hoạt động của Hiệp hội Nghiên cứu, Tư vấn về Chính sách, pháp luật cho hoạt động đầu tư tại Việt Nam (AVRCIPL); Viện Nghiên cứu Thị trường – Truyền thông Quốc tế (IMRIC) thường xuyên phối hợp Viện Nghiên cứu Chính sách pháp luật&Kinh tế hội nhập (IRLIE); Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam luôn xem công tác trợ giúp pháp lý góp phần giúp người dân giảm nghèo về pháp luật, do đó, Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2006 và Luật Trợ giúp pháp lý được Quốc hội thông qua năm 2017 đều xác định người nghèo là nhóm đối tượng ưu tiên đầu tiên trong các nhóm đối tượng được trợ giúp pháp lý…
Cụ thể, vào sáng ngày 21/10/2025, tại số 412, đường Huỳnh Tấn Phát, phường Tân Thuận, TP.HCM. Hiệp hội AVRCIPL; Viện IMRIC phối hợp Viện IRLIE giao Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) tổ chức buổi tham vấn, phổ biến giáo dục pháp luật miễn phí bằng hình thức trực tiếp và trực tuyến. Đồng thời, truyền tải nội dung trên các trang tin điện tử, mạng xã hội, tạp chí in như: www.huongnghiepthitruong.vn (Viện IMRIC); www.chinhsachphapluat.vn (Viện IRLIE); www.tuvanphapluatvietnam.vn (Trung tâm TVPLMS); www.thamvanphapluat.vn (Trung tâm TTLCC); www.nghiencuupldautu.vn và www.phattrienspcongnghe.vn (Hiệp hội Nghiên cứu, Tư vấn về Chính sách, pháp luật cho hoạt động đầu tư tại Việt Nam “AVRCIPL”); www.bestlife.net.vn; www.doanhnghiepnongnghiep.vn (liên kết Tạp chí Doanh nghiệp và Trang trại Việt Nam); www.vanhoacongdong.vn (Hiệp hội Phát triển Văn hoá cộng đồng Việt Nam)…
Như vậy, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các Bộ, ngành, địa phương, Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm về công tác trợ giúp pháp lý cho người nghèo, người yếu thế được triển khai đồng bộ, thống nhất trên toàn quốc và được thực hiện thường xuyên, trong đó chú trọng các hoạt động hỗ trợ trực tiếp cho người nghèo, người yếu thế như: thực hiện vụ việc trợ giúp pháp lý; truyền thông về trợ giúp pháp lý ở cơ sở; nâng cao năng lực đội ngũ người thực hiện trợ giúp pháp lý, đội ngũ người tham gia trợ giúp pháp lý…
Cùng với đó, các hoạt động trợ giúp pháp lý được Hiệp hội AVRCIPL; Viện IMRIC; Viện IRLIE; Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm tuyên truyền về các vụ việc trợ giúp pháp lý, với mong muốn ngày càng được nâng cao, nhiều vụ việc thành công, hiệu quả như người được trợ giúp pháp lý được tuyên không có tội hoặc được tuyên mức án nhẹ hơn hoặc chuyển tội danh hay thay đổi khung hình phạt thấp hơn so với mức đề nghị trong cáo trạng của Viện kiểm sát nhân dân…Đặc biệt, trongsuốt thời gian qua trợ giúp pháp lý đã thể hiện rất tốt vai trò của mình trong việc đảm bảo việc xét xử vụ việc khách quan, đúng người, đúng tội, tránh được oan sai cho người dân cũng như đã thực hiện thành công chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước dành cho người nghèo, các đối tượng yếu thế trong xã hội. Trợ giúp pháp lý đã giúp người dân sử dụng pháp luật khi có tranh chấp, vướng mắc, giúp người dân “giảm nghèo về pháp luật”, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, người dân yên tâm lao động để giảm nghèo về kinh tế…
Tại buổi tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật miễn phí lần này, các luật gia, luật sư, tư vấn viên, cọng tác viên tư vấn pháp luật của Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm (TTLCC) đã tham vấn về hai trường hợp cụ thể như sau:
Trường hợp thứ nhất: Đất khai hoang có được làm thủ tục chuyển thành đất ở hay không?
Thành viên CLB DN IMRIC – IRLIE nêu câu hỏi: Gia đình chúng tôi có một mảnh đất khai hoang năm 1980, hiện sử dụng để trồng cây hoa màu và cây ăn quả lâu năm. Xung quanh khu đất này, nhiều hộ dân đã sinh sống ổn định và được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Liệu chúng tôi có thể làm thủ tục chuyển thành đất ở hay không?
Căn cứ theo Luật Đất đai năm 2024 và các nghị định hướng dẫn thi hành như Nghị định 101/2024/NĐ-CP, Nghị định 102/2024/NĐ-CP, và Nghị định 151/2025/NĐ-CP của Chính phủ.
Tại Điều 138 Luật Đất đai 2024, trường hợp hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất mà không có giấy tờ về quyền sử dụng đất (quy định tại Điều 137), không vi phạm pháp luật đất đai (quy định tại Điều 139) và không thuộc trường hợp giao đất không đúng thẩm quyền (Điều 140), thì vẫn được xem xét cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất lần đầu.
Có thể hiểu, nếu người dân có thể chứng minh việc sử dụng đất ổn định, lâu dài, không tranh chấp, thì vẫn có thể hợp thức hóa quyền sử dụng đất hợp pháp.
Tuy nhiên, để được xác định là đất ở, cần xem xét thêm yếu tố quy hoạch sử dụng đất của địa phương. Nếu khu đất khai hoang vẫn nằm trong quy hoạch đất nông nghiệp, đất trồng cây lâu năm hoặc đất sản xuất khác, người dân chưa thể được cấp sổ đỏ với mục đích đất ở căn cứ theo Điều 146 Luật Đất đai 2024.
Khuyến nghị, việc chuyển từ đất nông nghiệp sang đất ở phải đáp ứng các điều kiện: phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt; được UBND cấp có thẩm quyền cho phép; đồng thời người sử dụng đất phải nộp tiền sử dụng đất theo quy định của pháp luật tài chính đất đai.
Trường hợp thứ hai: Pháp luật bảo vệ quyền lợi của người dân ra sao, khi đất bị sạt lở?
Qua đó, khi đất bị cuốn trôi hoặc bị sạt lở đến mức khu vực đó không còn an toàn, theo quy định, Nhà nước sẽ tiến hành thu hồi, thực hiện đầy đủ các chính sách bồi thường và tái định cư cho người dân…Khi thiên tai làm biến dạng thửa đất, cuốn trôi nhà cửa, quyền sử dụng đất của người dân vẫn được pháp luật bảo vệ nếu thửa đất còn thể xác định được trên bản đồ địa chính hoặc cơ sở dữ liệu đất đai. Mặc dù, đất bị xóa khỏi thực địa (lũ cuốn trôi, sạt lở…) do thiên tai, về mặt kỹ thuật, đây là một biến động đất đai tự nhiên (sạt lở, sụt lún) làm thay đổi hiện trạng và diện tích thửa đất. Thủ tục hành chính ban đầu là ghi nhận sự thay đổi này trên hồ sơ địa chính (bản đồ địa chính, sổ địa chính) và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Thế nhưng, căn cứ vào khoản 3 Điều 82 Luật Đất đai 2024, việc mất đất không chỉ là một thay đổi hành chính về ranh giới mà còn kích hoạt cơ chế chính sách thu hồi đất bắt buộc.
Nếu đất bị cuốn trôi hoặc sạt lở đến mức khu vực đó không còn an toàn hoặc không còn khả năng tiếp tục sử dụng, đặc biệt là đe dọa đến tính mạng con người. Nhà nước sẽ tiến hành thu hồi đất theo diện công ích, đảm bảo người dân được hưởng đầy đủ các chính sách bồi thường và tái định cư thay vì chỉ đơn thuần là mất tài sản do thiên tai.
Trường hợp bão lũ cuốn trôi cả nhà và đất, căn cứ vào Giấy chứng nhận và Hồ sơ địa chính để Nhà nước thực hiện các chính sách đối với người sử dụng đất khi Nhà nước tiến hành việc thu hồi đối với diện tích đất không còn tồn tại.
Người mất đất hoặc mất nhà và đất được trong trường hợp này sẽ được hỗ trợ theo quy định tại Luật Đất đai 2024, Nghị định 88/2024/NĐ- CP.
Điển hình, tại khoản 3 điều 82 Luật Đất đai 2024 sẽ được Nhà nước hỗ trợ theo các hình thức sau: Bồi thường về đất; Bồi thường thiệt hại về tài sản, chi phí đầu tư vào đất; Các khoản hỗ trợ như: Ổn định đời sống, sản xuất kinh doanh, đào tạo, chuyển đổi việc làm, tái định cư…
Khuyến nghị, các hình thức bồi thường, hỗ trợ sẽ được xác định chính theo phụ thuộc loại đất bị thu hồi, các loại tài sản gắn liền với đất,…Các quy định về quy trình thực hiện tạm cư, tái định cư còn kéo dài. Điều này, gây ảnh hưởng rất nhiều đến đời sống người dân, trong trường hợp căn nhà của họ bị hủy hoại do thảm họa thiên nhiên.
Vì vậy, cần thiết phải quy định cơ chế hỗ trợ khẩn cấp, hoặc quy trình giải quyết việc tạm cư, tái định cư trong trường hợp này phải nhanh chóng, kịp thời, đảm bảo tối đa quyền lợi, cuộc sống của người dân để thể hiện phần nào sự chia sẻ, quan tâm kịp thời của Nhà nước đối với sự mất mát của người dân trong trường hợp này…
CTV TVPL Bùi Văn Hải – Trung tâm tư vấn pháp luật Toàn Tâm
